kelimelerin gücüne, isimlerin gücüne inanırım ben. bir miktar yerdeniz sosuna bulanmış olduğumu inkar edemem. ne de olsa bu konuyla ilgili kafamda ışık yanmasını sağlayan ilk kişi ursula le guin oldu.

geçenlerde bir düşünceden diğerine serbest atlarken “ukala” kelimesine takıldım. çok kullandığım bir kelime de değildir ama takıldı işte; sonuçta kafanıza neyin takılacağını seçemiyorsunuz.

önce ukala kelimesinin anlamına bakalım tdk’dan;

“kendini akıllı ve bilgili sanan, bilgiçlik taslayan (kimse)”

tatmin olmadığımdan  “ben ukalanın yanlış anlamda kullanıldığını düşünüyorum; cahillerin akılları kötülemesine dair bir gönderme şeklinde” şeklinde dili de katleden bir cümle kurarak fatih’e mesaj attım (kendisinin twitter hesabında birçok kelimeyle ilgili ilginç analizler bulabilirsiniz).

o sırada ekşi sözlük’te de şöyle bir yazı buldum;

‘aqala : be intelligent (rajki, 2005)

bu fiilin fa’il vezninde çekilmiş hali ‘aqil oluyor ki kendisi “intelligent olma eylemini gerçekleştiren” kısaca “intelligent” yani “akıllı”.

işte ‘uqala yani ukala da bunun çoğulu oluyor(cahil-cühela, fakir-fukara), “akııllılar”. tabi her kelime alındığı dildeki anlamıyla kullanılmıyor, gel zaman git zaman artık türkiye’deki algıdan mıdır, osmanlı zamanından mıdır bilemem ama bu ukala “kendini akıllı ve bilgili sanan” anlamına dönüşmüş. belki de toplumumuzda ekseriya var olan, “bilgili olan insanı itici bulmak” hastalığının belirtisidir, bilemiyorum.

fatih’ten o sırada ek bir yorum daha geldi; “‘ukala’ akıllılar demek, yani aslında bir kinaye var gibi” (detay için etimolojiturkce.com – ukala)

sanıyorum şunu söylemek mümkün; akıllı insanları çekememe refleksimiz “ukala” kelimesinin anlamını 180 derece değiştirmiş. “meyve veren ağaç taşlanır.” diye bir atasözümüz olduğu da düşünülürse şaşmamak lazım.

kelimeleri üzerinde düşünmeden kullanıyoruz ama kelimelerin kökenine indikçe kültürle ilgili ilginç detaylar yakalamak mümkün.

kelimelerin anlamlarını nereden araştırabilirim derseniz bir kaç kaynak; bence gayet eğlenceli bir hobi.

www.etimolojiturkce.com

twitter.com/kelimekoken

en.wiktionary.org

nisanyansozluk.com

www.etymonline.com